Nut
Meditatie wordt beoefend omwille van de diepgaande ontspanning en het verhoogde concentratievermogen dat meditatie met zich meebrengt. Meditatie helpt dan ook ondermeer bij stress, spanning, angst, pijn en onrust.
Bij diepe meditatie brengt de combinatie van beide, ontspanning en focus, meestal ook een toestand van bewustzijnsverruiming met zich mee, waardoor nieuwe inzichten mogelijk worden.
Vanuit spirituele hoek wordt mediteren meestal beschouwd als een techniek om in het hier en nu aanwezig te zijn, wat de poort vormt naar meer evenwicht, kracht, inzicht en verbinding met je ware zelf, je essentie, je ziel. Veel lijden, om niet te zeggen alle lijden, vloeit immers voort uit gevoelens van afscheiding. Door niet volledig aanwezig te zijn in het hier en nu, voel je je afgescheiden van jezelf en van de wereld en ga je daar ook naar handelen, met alle gevolgen van dien. Je wordt bang voor wat er allemaal zou kunnen gebeuren in de toekomst of je blijft steken in ervaringen uit het verleden, waardoor energiestromen gaan blokkeren en je lichaam gaat reageren via ongemakken, pijn en ziekte.
Basis
Een éénvoudige en klassieke meditatievorm is het volgen van de ademhaling. Deze basistechniek wordt meestal aangereikt aan wie met meditatie wil beginnen. Hoewel eenvoudig, kan deze techniek heel krachtig werken.
Belangrijk is dat je je bevindt op een rustige plek (toch zeker in het begin), waar je niet gestoord zult worden. Zorg dat je in een gemakkelijke houding zit en je geen spannende kledij of schoenen draagt. Sommige mensen gaan liever liggen. Daar is niets op tegen, maar een groot voordeel van leren mediteren al zittend is, dat je het later gemakkelijker kan toepassen in andere omstandigheden. Zorg ervoor dat je met een rechte rug zit en dat je voeten, ongeveer een halve meter uit elkaar, de grond volledig raken. Het is gemakkelijker om de ogen te sluiten. Voelt dit niet goed, dan kan je je blik richten op een punt op de vloer voor je. Een vast ritueel voor je begint, zoals bv. een kaarsje aansteken, kan maken dat je sneller in de juiste gemoedstoestand geraakt.
Als je je er klaar voor voelt, richt je je aandacht op je ademhaling. Je volgt je in- en uitademing en neemt waar, zonder iets te willen veranderen. Als er gedachten of gevoelens naar boven komen, dan laat je die rustig voorbijtrekken, zonder oordeel. Je kan je voorstellen dat al die gedachten en gevoelens als wolkjes aan de hemel zijn en dat jij de hemel zelf bent.
In het begin zal je een tiental minuutjes waarschijnlijk al lang genoeg vinden.
Meestal heeft dit een heel rustgevend en ontspannend effect en voel je je achteraf helder van geest. Het kan ook wel gebeuren dat mensen net heel onrustig worden, omdat ‘stilvallen' hun angst voor onderdrukte gevoelens en gedachten triggert. Is dat het geval dan is het beter om dit maar heel kort te doen, maar wel heel regelmatig, zodat je je leert veilig te voelen bij dit soort dingen.
Regelmaat is hierin belangrijk. Door regelmatig te mediteren, kan je de ontspannende toestand van mediteren, van er gewoon zijn, steeds gemakkelijker oproepen, ook in situaties die allesbehalve rustgevend zijn. Na een tijdje zal je merken dat je dieper ontspant en je gemakkelijker lange tijd in die toestand kan blijven. Als je merkt dat je je gevoel voor tijd teveel verliest, kan het een geruststelling zijn dat je een wekker programmeert voor je begint. In principe zou de intentie om op een bepaald moment de meditatie te beëindigen (bv. ik ga nu een halfuur mediteren) moeten volstaan, om op het juiste moment als vanzelf weer aan je dagdagelijkse activiteiten te denken.
Het is goed om uit te zoeken wanneer je het best mediteert en daarin een zekere discipline te ontwikkelen. Probeer dit ook te doen op alledaagse, terugkerende momenten, waarin je toch niets anders te doen hebt: bv. als je op de bus wacht, terwijl je ergens naartoe wandelt, tijdens een pauze op het werk, terwijl je groenten schoonmaakt, ... Door tussendoor regelmatig kort te mediteren en daarnaast af en toe er echt voor te gaan zitten, kan je een meer duurzame toestand van ontspanning en concentratie oproepen.
Andere technieken
Eenmaal je met deze eenvoudige basistechniek vertrokken bent, kan je je meditatie gaan uitbreiden.
In plaats van je ademhaling te volgen, kan je ook naar de stilte luisteren. We zijn er vooral op getraind om te luisteren naar geluiden: wat andere mensen zeggen, geluiden in onze omgeving, de gedachten die in ons opkomen... Bij meditatie verleg je je focus: in plaats van te luisteren naar de geluiden, geef je aandacht aan de ruimte tussen en achter de geluiden: je gaat luisteren naar de stilte. En het kan best verrassend zijn wat er zich in de stilte openbaart!
Je kan vanuit een toestand van ontspanning en concentratie je aandacht gaan richten op je lichaam of je energieveld en via je innerlijke zintuigen gaan waarnemen hoe je erbij zit. Je 'scant' als het ware je lichaam en je geeft bijzondere aandacht aan plekken waar je spanning voelt. Je kan bijvoorbeeld aangename dingen visualiseren om die plek te ‘helpen'.
Je kan een geleide meditatie doen, waarbij je een hele reis visualiseert, om jezelf in een bepaalde toestand te brengen. Een voorbeeld van een ontspannende visualisatie is bijvoorbeeld je voorstellen hoe je aan de zee wandelt en het water over je voeten golft. Om helemaal in de beleving te gaan, worden al je innerlijke zintuigen aangesproken: het beeld van de zee, de geur van de zee, de zoute smaak van zeewater, het voelen van het water over je voeten... Een gekende visualisatie om iets over je eigen essentie te ontdekken is het beklimmen van een berg en op de top van de berg een heilige tempel betreden. Er bestaan heel wat CD's waar dergelijke meditaties op ingesproken zijn. Je kan ook gewoon stil worden vanbinnen en zo'n ‘reis' spontaan in je op laten komen.
Andere meditatieve vormen werken met woorden of geluid. Het opzeggen van mantra's (een korte reeks woorden of klanken met een bijzondere betekenis) kan heel effectief zijn. Je kan ook werken met een tekst met bepaalde affirmaties om bepaalde overtuigingen in je onderbewustzijn te veranderen of bepaalde vaardigheden te versterken.
Je kan ook zelf spontaan klanken zingen ("tonen"). Je stemt je bijvoorbeeld af op een boom in de natuur en vertolkt wat je waarneemt in een klank. Het is niet de bedoeling daarover na te denken; je probeert zo spontaan mogelijk de klank te maken en die zelf ook te ontvangen. Geluid is een trilling en als je je afstemt kan je voelen hoe het geluid door je energieveld opgevangen wordt. Dit enkele minuten doen, heeft vaak heel veel effect. Je bent als vanzelf afgeleid van je gebruikelijke gedachten en gevoelens en creëert een ruimte, waarin je helemaal stil kunt worden en heel diep voeling krijgt met jezelf en de werkelijkheid.
Je kan meditaties ook combineren met energie-werk. In veel Oosterse behandelingswijzen wordt gewerkt met meridianen of energiebanen (bv. Shiatsu, Jin Shin Jyutsu). Een gemakkelijke techniek uit Jin Shin Jyutsu is bijvoorbeeld deze:
Je houdt je duim vast met de palm en vingers van de andere hand, terwijl je rustig in- en uitademt. De bedoeling is dat je op een rustige manier zo diep mogelijk uitademt en de inademing als vanzelf laat volgen. Je doet dit enkele minuten terwijl je je aandacht bij je ademhaling houdt. Daarna doe je het volgende met de volgende vinger tot je alle tien de vingers afgewerkt hebt. Door dit te doen, harmoniseer je de energie op verschillende meridianen, die invloed hebben op verschillende organen en verschillende emoties. De duim vasthouden werkt zo in op maag en milt en geeft een ontspannende werking in geval van zorgen, de wijsvinger verbindt je met blaas en nieren en werkt gunstig bij angst, de middelvinger werkt op galblaas en lever en woede, de ringvinger op longen en dikke darm en verdriet en de pink op hart en dunne darm en heeft te maken met doen alsof, jezelf niet zijn in de wereld. Met de vingers van de linkerhand zou je eerder structurele patronen behandelen, terwijl de vingers van de rechterhand dan weer meer aangewezen zouden zijn voor recente emoties.
Anderen helpen met meditatie
Je kan ook andere mensen helpen via meditatie. Dat kan met actieve of passieve medewerking van de ander. Actieve medewerking betekent dat de ander zelf wenst te mediteren en dat je daarbij gaat helpen. Dit doe je door de ander luidop te begeleiden. Dit kan je doen door de beschrijving van een bepaalde visualisatie luidop te lezen, maar het is veel effectiever als je zelf ook in de meditatie meegaat. Zo zet je een bepaalde energie neer, die de ander kan oppikken en waardoor hij veel sneller tot resultaat komt. Daarom is mediteren in groep ook veel sterker en zeker bij beginnelingen een goeie hulp om te ervaren wat meditatie nu eigenlijk is. Nog krachtiger wordt het wanneer je als begeleider ook kan invoelen wat voor de ander op dat moment het best werkt en je je begeleide meditatie daaraan kan aanpassen.
Met passieve medewerking van de ander betekent dat de ander je de toestemming heeft om in zijn bijzijn of vanop afstand, maar in contact met hem of haar, te mediteren, maar zelf weinig of niets doet. Door zelf in meditatie te gaan, verander je de energie in de ruimte en kan de ander daarvan meeprofiteren. Ook hier werkt het natuurlijk het sterkst als je probeert intuïtief aan te voelen wat de ander nodig heeft.
Merill Colett beschrijft in zijn boek "Vertrouwd met de dood" een bijzondere en heel eenvoudige techniek van samen mediteren: het kruiselings ademen.
Terwijl de ene persoon met gesloten ogen op zijn rug in bed ligt en met de armen ontspannen naast zich, concentreert de begeleider zich op de ademhaling van de persoon in bed. Bij elke uitademing en zolang de ander uitademt (je kan de borst van betrokkene observeren), maakt de begeleider de kalmerende klank 'aaaaaahhhh'. De persoon in bed kan mee de klank maken of gewoon luisteren naar de begeleider. Dit doe je gedurende een twintig tot dertig minuten. Als de ademhaling te snel is, kan je in plaats het aantal uitademingen van de persoon hardop tellen, van één tot tien en dan opnieuw.
To be still is to be conscious without thought. You are never more essentially, more deeply yourself than when you are still. When you are still, you are who you were before you temporarily assumed this physical and mental form called a person. You are also who you will be when the form dissolves.
(Eckhart Tolle)