Veel gestelde vragen op een palliatieve afdeling
. Mag de patiënt wel roken of alcohol drinken? Mag een diabetespatiënt zoetigheid eten?
In de laatste weken of dagen staat comfort voorop. Als de stervende geniet van een sigaretje of een ‘dreupelke', zal dit zeker niet geweigerd worden. De schadelijke effecten van roken of drinken zijn nog weinig relevant bij een palliatieve patiënt. Het spreekt vanzelf dat andere patiënten en bezoekers hier geen last van mogen ondervinden. Roken zal daardoor vaak maar op bepaalde plaatsen mogelijk zijn.
Hetzelfde geldt voor diabetici: als zij hun dieet niet langer wensen te volgen, zal hen dat niet opgelegd worden.
· Waarom krijgt hij/zij geen infuus of baxter meer?
Voor bezoekers is het soms vreemd te zien dat de patiënt nu plots geen infuus of baxter meer heeft. Dat geeft hen de indruk dat de patiënt geen voeding meer krijgt en daardoor sneller zal sterven of nog erger, dat men het niet meer de moeite vindt om hem of haar nog van de nodige voeding te voorzien, omdat hij toch gaat sterven.
In een vergevorderd stadium heeft het gewoonweg geen zin meer om het lichaam voeding of vocht bij te geven. Het lichaam is immers niet meer in staat om voeding in energie om te zetten of om vocht te gebruiken. Voeding of vocht toedienen kan dan een averechts effect hebben. Vocht, zonder dat het lichaam daar nog om vraagt, kan bijvoorbeeld aanleiding geven tot vochtophoping in het lichaam, wat voor bijkomend ongemak zorgt. Bovendien is het niet zo aangenaam voor de patiënt om met extra buisjes geconfronteerd te worden.
· De patiënt voelt plots heel warm aan: heeft hij of zij een bijkomende ziekte opgelopen?
Naar het einde toe kan de lichaamstemperatuur plots oplopen. Men noemt dit ook wel terminale koorts. Sommige patiënten gaan ook overvloedig zweten. Dit is een normaal kenmerk van het stervensproces.
In het Tibetaans Boeddhisme wordt dit verschijnsel overigens beschouwd als het loslaten van het element water (de vijf elementen).
In een vroeger stadium kan het natuurlijk wel op iets anders wijzen. De dokter kan hierover uitsluitsel geven.
· Heeft het nog zin om tegen hem of haar te praten? Hoort hij of zij ons wel nog?
Er wordt algemeen aanvaard dat het gehoor het laatste zintuig is dat wegvalt. Zelfs indien de patiënt niet langer bij bewustzijn is, functioneert het gehoor nog. Het is dus zeker zinvol om nog tegen de patiënt te praten ook al komt er geen reactie meer. Sommige mensen laten lievelingsmuziek van de patiënt spelen.
· Hoelang zal het nog duren?
Het tijdstip van overlijden is zeer moeilijk te voorspellen. Elk stervensproces is uniek. Als de patiënt koude handen en voeten krijgt, een spitse, bleke neus, blauwe nagels en lippen of als de ademhaling heel onregelmatig wordt of hij of zij overvloedig begint te zweten, kan je er van uitgaan dat het zeer snel kan gaan en zeker niet langer dan een paar dagen meer zal duren.
· Wat moet ik doen? Wat kan ik nog doen?
Als de patiënt zich naar het einde toe heel onrustig gedraagt en communicatie nauwelijks nog of niet meer mogelijk is, worden aanwezige familie of vrienden vaak heel ongemakkelijk. Men wil graag helpen, maar weet niet wat te doen.
Vertrouw er op dat jouw aanwezigheid voelbaar is voor de betrokkene en dat je aanwezigheid alleen al heel veel kan betekenen. Aarzel dan ook niet om dicht bij de stervende te gaan zitten en hem of haar aan te raken, als dat tussen jullie een natuurlijke manier van doen was. Sterven blijft evenwel een heel bijzonder proces waarbij oerkrachten aan het werk zijn en waardoor het van tijd tot tijd heel heftig kan lijken. Je zou het kunnen vergelijken met een bevalling: ook hier kunnen de weeën heel heftig zijn, maar dat betekent niet dat er iets fout gaat. Sterven, is net als bevallen, een natuurlijk proces. Het lichaam van de stervende volgt zijn eigen wijsheid en doet wat nodig is. Wees ervoor beducht dat jij misschien meer last hebt van heftige stervenssymptomen, dan de stervende zelf. Hij of zij heeft bijvoorbeeld zelden ongemak van onwillekeurige bewegingen of een reutelende ademhaling. Het fysieke bewustzijn van de stervende neemt bovendien af.
Blijf zelf goed ademen, zo blijf je rustiger en kan je je beter afstemmen op de stervende. Als je dat kan, moedig hem of haar dan eventueel aan -al dan niet inwendig- : je doet het heel goed, vervolg je weg maar, ga maar... Als je gelooft in een voortbestaan na de dood, kan je je eventueel voorstellen hoe je geliefde straks aankomt op een prachtige plek en hoe hij of zij er omringd wordt door liefdevolle wezens.
. Kan ik palliatief verlof krijgen? Welke tarieven hanteren medische verzorgers? Wat moet er praktisch allemaal gebeuren na het overlijden?
Voor al deze praktische vragen kan je terecht op www.pha.be, bij de rubrieken 'Thuiszorgorganisatie' en 'Wetgeving'.