Inzicht in emoties
Er zijn vier natuurlijke emoties of basisemoties: verdriet, angst, woede en vreugde. Alle andere emoties zijn eigenlijk ‘onnatuurlijke' vormen of een ‘vervormde' uiting van een natuurlijke emotie die vastgehouden of onderdrukt wordt. Als natuurlijke emoties vrij kunnen stromen, brengen ze ons naar onze oorspronkelijke kwaliteiten, onze essentie, ons natuurlijke zelf.
Enkele voorbeelden:
Arrogantie is eigenlijk een vervormde uiting van angst die ergens diep van binnen al lange tijd vastgehouden wordt. Als je bij de oorspronkelijke angst kan komen en die vrij kan laten stromen, komt je natuurlijke gevoel van vrijheid, je vermogen tot vertrouwen en overgave terug naar boven. Depressie is het resultaat van verdriet dat lange tijd onderdrukt en vastgehouden wordt. Als het oorspronkelijke verdriet beleefd kan worden en kan gaan stromen, komt er ruimte vrij voor innerlijke vreugde en voel je terug je oorspronkelijke vitaliteit.
Vrij laten stromen houdt in dat je de emotie erkent en herkent: je aanvaardt dat de emotie bij jou aanwezig is en geeft er aandacht aan. Je maakt tijd om bij de emotie stil te staan, ernaar te kijken, ze te voelen, ze te verwelkomen zoals ze is. Hierdoor geef je kans aan een natuurlijk proces: als emoties op een gezonde manier ruimte krijgen, dit wil zeggen, met respect voor jezelf en anderen, zonder dat ze overweldigend worden, brengen ze jou bij wat je hier en nu nodig hebt om verder te kunnen en dichter bij je ware zelf te komen.
Laten stromen betekent ook dat je de emotie niet bij jou houdt. Soms hebben we de neiging om in emoties te blijven steken of ze kunstmatig te voeden met overtuigingen in de trant van: 'het is normaal dat ik boos ben, want ik heb onrechtvaardige dingen meegemaakt in mijn leven' of 'natuurlijk ben ik verdrietig, want ik heb mijn partner verloren'. Uiteraard is het volstrekt normaal om in die gevallen boos of verdrietig te zijn, maar het is ook volstrekt normaal dat een emotie na een tijd verdwijnt. Dan moeten we niet uit gewoonte in woede of verdriet blijven steken.
Vaak zitten tussen de ‘natuurlijke' basisemotie en de ‘vervormde' of afgeleide emotie, (valse) overtuigingen. Het ontmaskeren van die overtuiging(en) kan dan heel veel in beweging zetten (lees meer).
Wat houden de verschillende basisemoties in?
Angst
Angst als natuurlijk verschijnsel, waarschuwt ons voor gevaar, waarop we dan kunnen reageren door te vechten of te vluchten. In sommige situaties is er evenwel geen vechten of vluchten mogelijk en dan slaat de angst naar binnen en doet hij ons langzaamaan verstijven. Naar binnen geslagen angst uit zich in allerlei onredelijke en nutteloze veronderstellingen, die je vrijheid onnodig aan banden leggen.
Als je je angst als een vriend beschouwt, kan hij een krachtig hulpmiddel worden om dit mechanisme van zelfbeperking te ontmaskeren, de oude angst terug te ontdekken, te doorleven en los te laten en weer voluit te gaan leven. Het gebeurt vaak dat datgene waarvoor je bang bent, ooit al eens gebeurd is en emotioneel niet verwerkt is. Het leven brengt situaties op je pad, waardoor je de kans krijgt om alsnog die oude geschiedenis te verwerken en terug voluit jezelf te zijn. Het kan ook zijn dat de angst je waarschuwt voor iets hier en nu. Het hoeft niet altijd om fysieke bedreigingen te gaan. Je kan bijvoorbeeld bang zijn om een goeie vriend te verliezen, terwijl daar niet onmiddellijk een reden toe lijkt. Dan is het goed om bij jezelf te onderzoeken of je die vriend eigenlijk niet nu al aan het verliezen bent. Misschien was je de laatste tijd door allerlei zaken opgeslorpt, waardoor je minder tijd en aandacht voor hem of haar had en voel je onbewust een gemis, dat zich kenbaar maakt via een onbestemde angst om je vriend te verliezen. Je angst komt je dan eigenlijk vertellen dat het tijd is om op te treden, omdat jij jezelf tekort doet door deze gang van zaken.
Door je angsten te laten stromen, kom je uiteindelijk uit bij je moed, je vertrouwen, je intuïtie, je vermogen om in het hier en nu, in overgave te leven, ontvankelijk en spontaan te zijn en bij het besef een vrij wezen te zijn. "Laten stromen" betekent dat je je angsten erkent in plaats van ze te negeren, er aandacht aan geeft, durft te voelen hoe het zou zijn als je angsten waarheid zouden worden en de emoties die daarbij naar boven komen op een gezonde manier ruimte geeft.
Verlegenheid, bezorgdheid, wantrouwen, onzekerheid, arrogantie en schaamte zijn uitingen van verborgen of vastgezette angsten. Woede uiten kan een manier zijn om angst te onderdrukken.
Woede
Woede ontstaat wanneer een grens overschreden wordt (door een ander, maar ook onbewust door jezelf). Woede brengt je de kracht en de mogelijkheid om je grenzen te herstellen of te doen respecteren en zo je eigen ruimte af te schermen. De eerste vraag bij woede is dan ook altijd welke grens overschreden is. Woede is een alarmsignaal dat je vertelt dat het tijd is om op te treden.
Het probleem met woede is meestal dat we met een hoop oude woede in ons lijf zitten die we vroeger niet geuit hebben, waardoor we gaan projecteren op mensen die niets met onze oorspronkelijke woede te maken hebben of overbeladen gaan reageren: we worden boos op de verkeerde persoon of buiten proportie boos en overschrijden daarmee op onze beurt de grenzen van de ander. Zo komen we al snel in een ongezonde spiraal terecht.
Als je je onredelijk boos voelt, vraag je je dan af of de woede je een boodschap over een oude kwetsuur brengt. Is dit het geval dan is het een goed idee om je woede op een respectvolle wijze te uiten en te doorleven (door bijvoorbeeld op een kussen te slaan) en in te zien wanneer en bij wie ze ontstaan is. Let evenwel op dat dergelijke technieken geen gewoonte worden, waarbij je woede opwekt die er eigenlijk initieel niet is.
Uiteindelijk is het de bedoeling dat je de oorzaak van je woede kan wegnemen door de overschreden grens hier en nu te herstellen. Misschien ben je niet zozeer boos over wat vroeger gebeurd is, maar ben je eerder boos op jezelf, omdat je blijft voortleven alsof het gebeurde nog altijd plaatsvindt.
Als je woede kunt doorwerken, word je krachtiger van binnenuit en zul je je in het algemeen ook minder bedreigd voelen en minder snel defensief gaan reageren. Je kan terug op een vriendelijke en duidelijke manier je grenzen aangeven, wat getuigt van liefde voor jezelf en voor de ander. Je wordt oprechter en krijgt terug een duidelijker besef van je eigen identiteit en bestemming.
Als woede daarentegen onderdrukt wordt, kan ze boven water komen onder de vorm van minachting, verbittering, wraakzucht, slachtoffergevoel, sarcasme, agressie, geïrriteerdheid, macht, trots, jaloezie, walging of wanneer de woede zich uiteindelijk bij gebrek aan uitweg tegen jezelf keert: schuldgevoel en suïcidaliteit. Woede kan verborgen liggen onder een laag van angst, want angst onderdrukt woede.
Verdriet
Verdriet is een natuurlijke reactie op fysieke of emotionele pijn. Emoties gaan stromen en onze tranen zijn een verzachtende balsem voor de pijn die we voelen.
Ook bij oude kwetsuren, is verdriet een krachtige katalysator. Als oud verdriet naar boven komt, is het goed om de emoties te laten stromen: onze tranen zijn een teken dat we smelten en dat een stukje van onszelf dat vast zat, terug in beweging komt en terug gaat leven. Tranen zijn welkom. Als samen met het verdriet ook het inzicht komt, kan de oude kwetsuur helen en vinden we een stuk van ons oorspronkelijk gevoel van vreugde, vrede, mededogen, vitaliteit en verbondenheid terug.
Als verdriet vast komt te zitten, kan zij zich gaan uiten via depressie, onlustgevoelens, chagrijnigheid en wanhoop.
Vreugde
Vreugde maakt dat we als een creatief en speels wezen door het leven "walsen" en werkelijk voluit kunnen gaan leven. Helaas hebben we nogal de neiging om te denken dat het leven een ernstige aangelegenheid is vol verantwoordelijkheden en verplichtingen, waar niet valt aan te ontkomen. Humor kan hierbij wonderen doen.
Vreugde die zich niet mag uiten, kan leiden tot verveling, geblokkeerde creativiteit, saaiheid, minimaal leven of overdreven ernst.
Lagen
Emoties slaan zich vaak in lagen op. Als je bijvoorbeeld ruimte aan je woede heeft, kan het zijn dat je plots bij verdriet uitkomt, die zich al die tijd onder je woede bevond.